تحلیل و راهکارهای عملی رشد تولید و ارزآوری در اقتصاد ایران

چرا تأکید رهبری بر رشد تولید، اولویت اقتصاد ایران است؟

رهبر انقلاب طی سال های اخیر، در نامگذاری سال ها با محور «رشد تولید»، اهمیت این مؤلفه را به عنوان موتور پیشران اقتصاد ملی بارها یادآوری کرده اند. علت این تأکید، وابستگی ساختار اقتصادی کشور به درآمدهای نفتی و همچنین آثار تورم و بیکاری بر معیشت مردم است. تولید ملی، محور استقلال اقتصادی و توانمندی ملی است؛ با ارتقاء تولید، اشتغال زایی، افزایش صادرات غیرنفتی و در نتیجه ارزآوری پایدار حاصل خواهد شد.

دکتر خادمی در گفت وگوی خود تأکید می کند:
«در دنیای امروز، کشوری قدرتمندتر است که بتواند منابع مالی را به سمت تولید واقعی و اشتغال پایدار هدایت کند؛ سیاست های رهبری دقیقاً ناظر بر همین حقیقت است.»

راهکارهای عملی رشد تولید و ارزآوری در اقتصاد ایران

1. هدایت هدفمند منابع مالی بانک ها به بخش تولید:بانک ها و موسسات مالی باید با اصلاح سازوکارهای تسهیلات دهی، عمده سرمایه و سپرده ها را به سمت طرح های تولیدی و صادراتی سوق دهند. حذف سفته بازی و حمایت از تولیدکنندگان واقعی، پایه توسعه پایدار است.
2. افزایش جذابیت و امنیت سرمایه گذاری در بخش مولد:کاهش بوروکراسی، تسهیل مجوزها، کاهش ریسک و حمایت حقوقی از کارآفرینان داخلی، تولید را جذاب و سرمایه های سرگردان را جذب این حوزه می کند.
3. حمایت ویژه از صادرات و بازگشت ارز:دولت باید ابزارهای نظارتی و انگیزشی برای بازگشت ارز صادراتی به چرخه اقتصاد ملی فعال کند. بدون این حلقه، ارزآوری واقعی اتفاق نمی افتد و رشد صادرات، صرفاً آمار روی کاغذ خواهد بود.
4. توسعه زیرساخت های صادراتی و لجستیکی:ایجاد و بهبود مراکز لجستیکی، تسهیل صادرات کالا به کشورهای همسایه، دیجیتال سازی فرایند صادرات و پشتیبانی از شرکت های صادرات محور، نقشی کلیدی در ارزآوری دارند.
5. گسترش همکاری های بانکی بین المللی:بانک ها باید روابط کارگزاری بین المللی خود را توسعه داده و مسیر برگشت ارز را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ساده تر کنند.
6. تقویت نظارت هوشمند و پنجره واحد ارزی:سامانه های یکپارچه نظارت، رصد لحظه ای جریان ارز و پایش فعالیت شرکت ها در بازگرداندن ارز صادراتی به کشور باید با فناوری های نوین صورت پذیرد.
7. اصلاح نظام مالیاتی و تشویق بنگاه های تولیدی:معافیت ها یا کاهش مالیات برای بنگاه های فعال در صادرات و تولید و اخذ مالیات تصاعدی از فعالیت های غیرمولد، انگیزه تولید و ارزآوری را افزایش می دهد.

بررسی چالش ها و ضرورت نظارت جدی

یکی از اصلی ترین آسیب های ساختار اقتصادی ایران، فرار سرمایه ها از بخش تولید به سمت بازارهای سفته بازی (زمین، مسکن، طلا و ارز) است. تا زمانی که جذابیت بازارهای غیرمولد بیشتر باشد، رشد تولید و ارزآوری با چالش مواجه خواهد بود.

دکتر خادمی می گوید: «باید سیستم های دقیق نظارتی و اطلاعاتی طراحی شود تا اطمینان حاصل شود ارز حاصل از صادرات واقعاً به اقتصاد ملی بازگردد و در بازار آزاد مصرف نشود.»

او با اشاره به کتاب «ثروت ملل» آدام اسمیت، خاطرنشان می کند که هیچ کشوری بدون سیاست های شفاف و نظارتی قوی در بخش تولید و صادرات، رشد پایدار را تجربه نخواهد کرد.

آدام اسمیت و آموزه های ثروت ملل؛ پیوند نظریه و عمل در اقتصاد ایران

کتاب ثروت ملل اثر آدام اسمیت، بنیان گذار اقتصاد کلاسیک، هنوز هم پس از بیش از دو قرن، یکی از منابع الهام بخش برای سیاست گذاران اقتصادی جهان است. دکتر خادمی با استناد به این کتاب تأکید می کند که اصول بنیادینی که اسمیت برای شکوفایی ثروت جوامع بیان کرده، کاملاً با نیازهای امروز اقتصاد ایران هم راستا است. اسمیت معتقد بود:

او بر چند اصل کلیدی تأکید می کرد:

• هدایت منابع به سمت تولید: اسمیت معتقد بود سرمایه ها باید به بخش هایی هدایت شوند که تولید ارزش افزوده و کالاهای قابل مبادله ایجاد می کنند. این همان موضوعی است که در سیاست گذاری بانکی و حمایت از بخش مولد در اقتصاد ایران باید به صورت عملی دنبال شود.
• تسهیل تجارت و رفع موانع تولید: به باور اسمیت، آزادی در تولید و تجارت، کاهش مقررات زائد و حذف موانع بوروکراتیک، مهم ترین شرط رشد اقتصادی است. دولت ها باید بیشتر نقش ناظر و تنظیم کننده داشته باشند تا مانع.
• ارزش آفرینی از راه تخصص و تقسیم کار: اسمیت در فصل معروف «کارخانه سنجاق سازی» نشان داد که چگونه تقسیم کار و تخصیص هوشمندانه منابع به افزایش چشمگیر بهره وری و تولید منجر می شود.
• بازگشت منافع به جامعه: در الگوی اسمیت، رشد تولید باید به افزایش درآمد، اشتغال و رفاه عمومی منتهی شود، نه فقط سود گروه های خاص.

دکتر خادمی با اشاره به این اصول تأکید می کند:

«اگر منابع بانکی کشور به جای مصرف و واسطه گری، به تولید واقعی و شرکت های صادرات محور هدایت شود، دقیقاً همان جهشی را تجربه خواهیم کرد که آدام اسمیت در ثروت ملل برای ملت های موفق پیش بینی کرده بود.»

بنابراین، اتصال نظریه های بنیادین اقتصاد کلاسیک به واقعیت امروز اقتصاد ایران، و بومی سازی سیاست های بانکی و نظارتی با تأکید بر تولید و صادرات، می تواند نقطه شروع تحول عمیق در اقتصاد ملی باشد.

اقدامات پیشنهادی برای نهادهای سیاست گذار و نظارتی

• تقویت سامانه های رصد مالی و ارزی بانک مرکزی و گمرک برای جلوگیری از خروج سرمایه و ارز از کشور.
• الزام قانونی شرکت های تولیدی و صادراتی به بازگشت ارز و ارائه مشوق های واقعی برای شرکت های خوش حساب.
• افزایش شفافیت آماری و انتشار گزارش های منظم از عملکرد بانک ها و میزان تسهیلات اعطایی به بخش تولید.
• تنبیه فعالیت های غیرمولد از طریق مالیات، محدودیت یا کاهش مشوق های بانکی.
• تشویق ایجاد شرکت های دانش بنیان و صادرات محور با حمایت حقوقی، آموزشی و مالی واقعی.

نتیجه گیری: مسیر آینده اقتصاد ایران

آنچه از این تحلیل برمی آید، این است که تحقق رشد تولید و ارزآوری در اقتصاد ایران، بدون اراده جدی در بانک ها، دولت و بخش خصوصی و بدون نظارت شفاف و قاطع، امکان پذیر نیست. تاکید مستمر مقام معظم رهبری بر «تولید» نه فقط شعاری اقتصادی، بلکه راهبردی کلان برای قدرت، استقلال و رفاه ملی است.

بانک ها و سپرده گذاران، تولیدکنندگان، صادرکنندگان، دولت و نهادهای نظارتی هر یک نقش کلیدی دارند؛ اما پیشران اصلی، هدایت هدفمند منابع مالی، سیاست های نظارتی سختگیرانه و انگیزه های واقعی برای تولید و ارزآوری است.

مطابق گفته دکتر خادمی: «اقتصاد ایران زمانی جهش خواهد کرد که همه بازیگران، با مسئولیت و شفافیت، سرمایه و انرژی خود را به سمت تولید و صادرات معطوف کنند.»